صرفه جویى در مصرف آب

آموزه های اسلامی
در آموزه‌های زندگی‌ساز اسلام، اسراف ممنوع و حرام است؛ این ممنوعیت همه ابعاد زندگی انسان را فرامی‌گیرد. یعنی: همه مردم در تمام شئون و در هر زمان و مکان موظّفند اصل عدم اسراف را رعایت کنند. نعمتهای الهی امانت هایی اند که خداوند برای رشد و تعالی انسان ها در اختیار آنها نهاده است، پس بهره‌برداری از نعمتها باید همسو با اوامر الهی و در جهت سعادت جاودانی انسان باشد.
 
آیات قرآن و احادیث فراوان با تعبیرهای گوناگون، اسراف و زیاده‌روی در هر کاری را به طور عام و در مورد آب، به طور خاص، مورد نکوهش و مذمت قرار داده است. قرآن کریم به صراحت درباره صرفه‌جویی آب و مدیریت مصرف آن می فرماید: الف) منابع آب ثابت (معین) است «و آن خدایی که از آسمان آبی به قدر و اندازه نازل می‌کند..«
 
 ب) در مصرف آب نباید اسراف شود: «کُلُوا وَاشرَبُوا ولا تُسرِفُوا إنَّهُ لایُحِبُ المُسرِفین؛ از نعمت های خدا بخورید و بیاشامید و اسراف مکنید که خداوند اسرافکاران را دوست نمی دارد».
 
اسراف، مصداق های گوناگونی دارد، مانند: اسراف در خوردن و آشامیدن، دور ریختن غذاهای اضافی، خرج کردن هزینه های گزاف برای تجمل و تزیین و تشریفات بی محتوا و استفاده بیش از حد از آب در وضو یا غسل. بر همین اساس، پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله  فرمودند: «فِی الوُضوءِ إسرافٌ و فی کُلِّ شَىءٍ إسرافٌ؛ در وضو نیز اسراف هست؛ در هر چیزى اسراف وجود دارد».
 
در دین مبین اسلام حتی از اسراف کردن آب در وضو گرفتن و غسل کردن نهی شده است. عبدالله بن عمرو می‌گوید: «مَرَّ رَسُولُ‌الله صلی‌الله علیه و ‌آله بِسَعد وَ هُوَ یَتوضّأُ، فقال: لاتَسرف یا سَعدُ! قال: اَفی الوُضُوء سَرَف؟ قال: نعم وَ إن کُنتَ عَلی نَهرِ جارٍ؛ رسول گرامی اسلام، از راهی می‌گذشت که «سعد» را در حال وضو گرفتن دید. فرمود: ای سعد! اسراف مکن؛ سعد گفت: ای پیامبر خدا! آیا در وضو هم اسراف است؟ حضرت فرمود: آری، اگر چه وضو گرفتن در آب رودخانه‌ای باشد».
 
رسول اکرم  صلی الله علیه وآله  در جایی دیگر فرمودند: «الوُضوءُ بِمُدِّ و الغُسلُ بِصاعٍ و سَیَأتی أقوامٌ بَعدی یَستَقِلّونَ ذلِکَ فَاُولئکَ عَلى خِلافِ سُنَّتی؛ مقدار آب وضو یک مُدّ(750 گرم) است و مقدار آب غسل یک صاع(3 کیلو) است و بعد از من مردمی می آیند که این مقدار آب را کم می شمارند؛ این مردم بر خلاف سنّت من هستند و کسی که بر سنّت من ثابت باشد(وضو را به یک مُدّ و غسل را به یک صاع انجام دهد) در بهشت قدس با من است».
 
این مقدار آب که برای وضو و غسل ذکر شد، به این معناست که همین اندازه کافی است و مثلاً برای غسل؛‌ می‌شود مقداری آب روی سر ریخت و همه‌‌ سر را با آن مرطوب کرد و همچنین طرف راست و طرف چپ را، امّا در در این زمان که آب از راه لوله‌کشی در خانه‌ها وجود دارد باید مراقب باشیم که برای جلو‌گیری از اسراف؛ مصرف آب برای وضو و غسل، از مقدار سفارش‌شده خارج نشود.
 
همچنین پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله  فرمودند: «سَتَکونَ فِی هذِهِ الاُمَّةِ قَومٌ یَعتَدونَ فِی الطَّهُورِ؛ به زودى در این امّت گروهى پدید خواهند آمد که در استفاده از پاک کننده ها زیاده روى مى کنند».
 
امام صادق علیه السلام  فرمودند: «إنَّ القَصدَ أمرٌ یُحِبُّهُ اللّه َ ـ عَزَّوَجَلَّ ـ و إنَّ السَّرَفَ یُبغِضُهُ . . . و حَتّى صَبُّکَ فَضلَ شَرابِکَ؛ میانه روى چیزى است که خداى ـ عزّوجلّ ـ آن را دوست دارد و اسراف را ناخوش مى دارد . . . حتّى دور ریختن زیاده نوشیدنىات را».همچنین از آن حضرت نقل شده که فرمود: «إِنَّ لِلَّهِ مَلَکاً یَکْتُبُ سَرَفَ الْوَضُوءِ کَمَا یَکْتُبُ عُدْوَانَه؛ برای خداوند متعال فرشته ای است که اسراف وضو را می نویسد، همان گونه که نقصان و کم گذشتن آن را می نویسد«.
 
از نظر اسلام دور ریختن بقیه ظرف آبی که قابل استفاده باشد، بخصوص در جایی که آب نایاب است و به آن مقدار رفع نیازمندی می‌گردد، حرام است. امام صادق علیه السلام  فرموده‌اند: «صرفه‌جویی کاری است که خداوند آن را دوست می‌دارد و اسراف عملی است که خداوند از آن بیزار است حتی دور ریختن هسته میوه زیرا آن هسته برای کاری همچون کاشتن مفید است و نیز دور ریختن باقیمانده آب آشامیدنی نیز اسراف است.»شخصی در درباره پایین ترین موارد اسراف از امام صادق علیه السلام  پرسید، حضرت فرمودند: «أدنَى الإسرافِ هِراقَةُ فَضلِ الإناءِ؛ کمترین اندازه اسراف، دور ریختن ته مانده ظرف (غذا یا آب) است.»